By George, he's got it

President George Abela

Yesterday, President George Abela gave a speech on the role of the Broadcasting Authority and its place in today's broadcasting scenario. I am reproducing it in full because it is worth reading the lines and - more interestingly - between them.

Diskors mill-E.T. L-President Dott. George Abela fl-Okkazjoni tal-Kxif ta’ Lapida f’Gheluq il-Hamsin Anniversarju mit-Twaqqif tal-Awtorita’ tax-Xandir

Sur Chairman tal-Awtorita’ Tax-Xandir

Membri tal-Awtorita’

Sinjuri

Hamsin sena huma zmien twil fl-istorja ta’ pajjiz, aktar u aktar meta dan il-pajjiz ikun ghadda minn trasformazzjoni storika, politika, ekonomika u socjali li ratu jinbidel minn kolonja ghal Stat indipendenti u repubblikan fondat fuq il-principji ta’ demokrazija parlamentari biex imbaghad jiehu postu bhala Membru tal-Unjoni Ewropea.  Matul dan iz-zmien, il-mezzi ta’ komunikazzjoni wkoll ghaddew minn zvilupp enormi u llum l-importanza tax-xandir kibret u l-influwenza li jista’ jkollu fuq l-opinjoni pubblika hija akbar minn qatt qabel.  Zvolta importani f’pajjizna sehhet dak in-nhar li ntemm il-monopolu tal-Istat fuq ix-xandir meta dahlu stazzjonijiet privati kemm tar-radju u kemm tat-televizjoni.  Sa issa, kien hemm certu limitu fuq kemm kien possibbli li jinghataw licenzji ghal stazzjonijiet privati u dan il-limitu kien dovut ghal ragunijiet teknici.  L-introduzzjoni tat-teknologija digitali terrestri se tnaqqas jekk mhux ukoll telimina dan il-limitu u ghalhekk jista’ jaghti l-kaz li jkollna proliferazzjoni aktar wiesgha ta’ stazzjonijiet godda.

F’demokrazija kostituzzjonali, ix-xandir ghandu post essenzjali sabiex jinforma b’mod korrett u oggettiv u jghin lic-cittadin jifforma l-opinjoni tieghu fuq materji politici, ekonomici u socjali biex b’hekk tissahhah id-demokrazija.  F’dan il-kuntest, il-funzjoni tal-Awtorita’ tax-Xandir hija wahda vitali sabiex thares id-drittijiet fundamentali tal-liberta’ tal-hsieb u l-espressjoni kif ukoll il-pluralizmu kemm billi tiggarantixxi fairness, trasparenza, imparzjalita’ u ugwaljanza fl-opportunita’ li kulhadd isemma l-opinjoni tieghu kif ukoll billi taghti l-licenzji necessarji ghat-twaqqif ta’ stazzjonijiet televizivi jew radjofonici, sew pubblici kemm privati.  Ir-rwol ewlieni tal-Awtorita’, fit-termini tal-Kostituzzjoni u tal-Att dwar ix-Xandir tal-1991, huwa ghalhekk dak li tkun regolatur li jassigura l-bilanc u l-imparzjalita’ f’materji kontroversjali politici jew industrijali jew fuq kwistjonijiet ta’ policy kurrenti u mhux li jippreskrivi a priori l-kontenut ta’ dak li jixxandar, cioe’ qabel ma jsir ix-xandir.

Il-principju fondamentali huwa dak li tigi prattikata d-demokrazija b’mod li c-cittadin Malti jisma’ l-opinjonijiet kollha differenti sabiex imbaghad jiddeciedi hu b’mod hieles liema wahda tipperswadih l-aktar, jew ma tipperswadih xejn, u jagixxi skond id-decizjoni tieghu specjalment meta jasal iz-zmien li jivvota f’elezzjoni generali jew f’referendum.  Ic-cittadin ghandu dritt jisma’ l-qniepen kollha, sew ta’ kurrenti b’sahhithom u kemm ta’ dawk inqas b’sahhithom jew li ghadhom jibdew. Dan jikkomporta li n-nahat kollha jkollhom opportunita’ adegwata biex iwasslu l-veduti taghhom fuq is-suggett dibattut.  Fi kliem iehor, l-Awtorita’ tezisti biex finalment thares l-interess tac-cittadin li jiehu decizjoni informata sewwa.

L-Awtorita’ ghalhekk ghandha l-kompitu li tassigura fairness, imparzjalita’ u bilanc fix-xandir kollu f’Malta. Il-Kostituzzjoni fl-artiklu 119, tesigi fuq l-Awtorita’ l-obbligu li tassigura bilanc u imparzjalita’ xierqa f’ kontroversji ta’ natura politika jew industrijali jew fuq kwistjonijiet ta’ policy pubblika kurrenti fuq il-mezzi kollha tax-xandir, kemm pubblici u kemm privati, minghajr distinzjoni, ghalkemm ghandu jinghad illi meta giet promulgata l-Kostituzzjoni, f’Malta kien hawn biss ix-xandir pubbliku. Mill-banda l-ohra, l-Att Dwar ix-Xandir tal-1991 gie maghmul f’xenarju meta beda diehel ix-xandir privat, specjalment dak immexxi mill-partiti politici u dan l-Att jaghmel distinzjoni bejn iz-zewg forom ta’ xandir u jimponi oneru akbar fuq ix-xandir pubbliku.

L-Att jikkontempla l-bilanc b’zewg modi differenti: fil-kaz tax-xandir pubbliku, l-Awtorita’ hija obbligata tara li dan ghandu jezercita bilanc u imparzjalita’ fih innifsu. Fil-kaz tax-xandir privat, l-ewwel proviso tal-Artiklu 13 tal-Att jistipula li l-bilanc huwa mistenni li jinholoq mhux internament f’kull stazzjon individwali imma fl-assjem tax-xandir privat kollu, jigifieri stazzjon jikkontrobilancja lill-iehor.

U hawnhekk tqum l-ewwel mistoqsija jekk din is-sistema hix verament tiggarantixxi bilanc fix-xandir kif rikjest mill-ligi. Dan meta it-tendenza tidher li hi li fil-waqt li l-istazzjonijiet pubblici (hawn qed ninkludi l-Education Channel 22) huma segwiti mill-pubbliku in generali, dawk specjalment kontrollati mill-partiti politici huma x’aktarx segwiti fil-maggoranza taghhom minn dawk li jzommu ma xi partit jew iehor u ghalhekk jistghu jassorbu opinjonijiet partiggjani u  zbilancjati peress li ma jsegwux l-istazzjon tal-partit oppost.

Barra minn hekk tqum il-mistoqsija l-ohra dwar kemm l-Att dwar ix-Xandir tal-1991, li hu ligi ordinarja u li jaghmel din id-distinzjoni bejn iz-zewg forom ta’ xandir u jimponi oneru akbar fuq ix-xandir pubbliku, hux kompatibbli mal-ittra u l-ispirtu tal-Kostituzzjoni, li hi ligi suprema, u li tesigi l-bilanc u l-imparzjalita’ minghajr distinzjoni fiz-zewg forom ta’ xandir.

Meta wiehed jikkonsidra dawn il-kwistjonijiet wiehed irid iqis wkoll illi mhux kull kurrent politiku ghandu l-mezzi sabiex ikollu l-istazzjon privat tieghu u ghalhekk mhux l-opinjonijiet kollha jista’ jkun li qed jinghataw l-istess opportunita’ li jinstemghu. Dan mhux jiggarantixxi a level playingfield kostanti ghall-partijiet kollha u dan zgur li mhux fl-interess tac-cittadin li ghandu dritt ikun infurmat il-hin kollu dwar kull veduta biex jiehu decizjoni infurmata sew.

Dan il-principju tal-bilanc ghandu jghodd ukoll ghal dik li hi l-kompozizzjoni tal-Awtorita’ tax-Xandir li hija mahtura mill-President ta’ Malta fuq il-parir tal-Prim Ministru wara li dan ikun ikkonsulta lill-Kap tal-Oppozizzjoni. Fil-prattika, ghalkemm il-Kostituzzjoni ma tghidx hekk imma lanqas ma teskludi li jsir hekk, zewg rapprezentanti nominati minn kull wiehed miz-zewg partiti l-kbar jinhatru bhala membri filwaqt li c-chairman jew jinhatar bi qbil bejn il-Prim Ministru u l-Kap tal-Oppozizzjoni jew, jekk ma jaqblux, jinhatar min jaghzel il-Prim Ministru.  Il-President jagixxi biss fuq il-parir tal-Prim Ministru f’dawn il-hatriet u ma ghandu l-ebda diskrezzjoni fil-materja. Meta l-Awtorita’ tigi sabiex tiddelibera, gie li z-zewg membri li jirrapprezentaw liz-zewg partiti jivvutaw kontra xulxin u c-chairman imbaghad ikollu jiddeciedi hu biss. F’kelma wahda, fil-prattika d-decizjoni jispicca johodha bniedem wiehed wahdu.

Irrid naghmilha cara li ma qieghed bl-ebda mod nitfa’ xi dell fuq l-integrita’ u l-imparzjalita’ tal-membri passati jew prezenti tal-Awtorita’. Imma s-sistema prezenti kif jinhatru l-membri tal-Awtorita’ tista’ tidher li mhix fl-ahjar interess pubbliku imma fl-interess taz-zewg partiti l-kbar li huma rapprezentati fil-Parlament u dan meta l-istess partiti politici ghandhom stazzjonijiet privati u b’hekk tista tqum ukoll il-kwistjoni ta’ konflitt ta’ interess.  Dan mhux ideali f’socjeta’ demokratika fondata fuq is-saltna tad-dritt li tirrispetta d-dottrina tas-separazzjoni tal-poteri fejn bhala istituzzjoni kostituzzjonali, l-Awtorita’ m’ghandhiex tkun strument partigjan u ghandha tkun u tidher car li hi indipendenti.

Hawnhekk ta’ min jaccenna fuq it-turbolenzi li ghaddiet minnhom tul is-snin l-Awtorita’ tax-Xandir u li bla dubju qieghda tiffaccja u se tibqa’ tghaddi minnhom (sakemm ma jsirulhiex xi riformi).  Bizzejjed jinghad li bejn 1983-1986, l-Awtorita’ lanqas biss kienet giet kostitwita, u dan bi ksur tal-Kostituzzjoni; u nista’ nsemmi wkoll id-diversi kawzi civili li saru fil-konfront taghha u l-attakki persistenti u konsistenti li tiffacca minn bosta kwartieri. Minkejja dan il-mewg kollu, l-Awtorita’ baqghet u qieghda taqdi, b’mod generali, id-doveri kostituzzjonali taghha u dana kollu mertu tan-nies li mexxewha u qed imexxuha u tal-haddiema doveruzi taghha. Ta’ dan is-servizz, hafna drabi mhux apprezzat, irrid nuri l-apprezzament u r-ringrazzjamenti tieghi f’isem il-Poplu.

Jidhirli li l-maturita’ taghna bhala poplu waslet f’livell li hekk kif sar fil-hatra ta’ President tal-pajjiz, fejn il-principju fundamentali kien li jinstab l-aktar kunsens wiesa’ possibbli, jinstab il-mekkanizmu, il-mod kif hatriet ta’ natura kostituzzjonali jsegwu l-istess principju. B’hekk il-poplu taghna jkabbar il-fiducja tieghu fit-trasparenza, fl-imparzjalita’ u l-bilanc f’dawn il-hatriet. Wasal iz-zmien li kull min ghandu interess f’din il-materja ta’ importanza nazzjonali, fosthom il-partiti politici, il-media, is-socjeta civili u l-N.G.O’s, jaghtu sehemhom halli dan il-ghan jintlahaq.

Fil-fehma tieghi wasal iz-zmien ukoll li x-xandir, li hu wiehed mill-materji li jaqa’ fil-kompetenza tal-Kumitat Maghzul tal-Kamra tad-Deputati li ghandu x’jaqsam mar-riformi kostituzzjonali u t-tishih tad-demokrazija, jerga’ jibda jiltaqa’ halli, f’gheluq il-hamsin sena mit-twaqqif tal-Awtorita’ tax-Xandir u wara ghoxrin sena mill-promulgazzjoni tal-Att dwar ix-Xandir, wara li ssir konsultazzjoni wiesa’ ma’ kull min ghandu interess fil-materja tax-xandir, iressaq ‘l quddiem  proposti ghat-tibdiliet mehtiega li jikkorrispondu mal-htigijiet tallum u mal-avvanzi mghaggla li qed isiru fis-settur. Wiehed irid jikkunsidra tibdil istituzzjonali, fost l-ohrajn,  jekk wasalx iz-zmien li jkun hemm amalgamazzjoni tal-Awtorita’ tax-Xandir u l-Awtorita’ dwar il-Kommunikazzjoni f’awtorita’ wahda, kif sar per ezempju fir-Renju Unit ; jekk l-Awtorita’ tax-Xandir ghandiex tibqa’ r-regolatur u l-operatur fl-istess nifs ; kif l-indipendenza u l-imparzjalita’ tal-Public Service Broadcaster ghandha tigi msahha; x’ghandu jkun il-futur tal-istazzjonijiet tal-partiti politici fid-dawl tal-esperjenza singulari ta’ madwar sittax-il sena mit-twaqqif taghhom.

Hu x’inhu, pero’, u jsir xi jsir, li jibqa’ centrali f’tali riforma hu li trid dejjem tigi u tidher li qed tigi assikurata dejjem aktar it-trasparenza, l-accountability u l-korrettezza etika, l-imparzjalita’ u l-fairness fix-xandir kollu, sija pubbliku kemm privat. B’hekk jithares id-dritt tal-espressjoni u l-interess ta’ kull cittadin li f’socjeta’ demokratika tigi verament rispettata u mhux abbuzata l-intelligenza tieghu, kif wara kollox jixraqlu.

Jiena missejt biss ftit punti rigward l-Awtorita’ u x-xandir f’Malta ghax dan mhux il-post fejn wiehed jaghmel analizi kompleta tas-suggett. Kien hemm ohrajn qabli li esprimew ruhhom b’tant kompetenza fuq dawn il-punti u li jien ikkonsultajt. Ghalhekk nahseb ikun opportun li t-tieni edizzjoni tal-Forum tal-President li se ssir fl-ewwel xhur tas-sena li gejja tkun dedikata ghal diskussjoni dwar riformi istituzzjonali u kostituzzjonali, inkluz ix-xandir, biex b’hekk issir diskussjoni approfondita aktar halli jkollna Kostituzzjoni aggornata li sservi lill-poplu taghna ahjar.

Nirringrazzjakom.